28/3/11

"Η κομψότητα του σκαντζόχοιρου" της Μιριέλ Μπαρμπερί, εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες


"Το όνομά μου είναι Ρενέ. Είμαι 54 ετών, χήρα, μικρόσωμη, στρουμπουλή και άσχημη. Τα τελευταία 27 χρόνια είμαι η θυρωρός του κτηρίου στην οδό Γκρενέλ 7, ενός όμορφου μεγάρου, που χωρίζεται σε οκτώ μεγάλα υπερπολυτελή διαμερίσματα. Δε σπούδασα, ήμουν πάντοτε η φτωχή, η διακριτική και ασήμαντη. Ανταποκρίνομαι όμως τέλεια σε ότι η κοινωνία πιστεύει ως υπόδειγμα θυρωρού πολυκατοικίας. Κανείς δε μπορεί να αντιληφθεί ότι γνωρίζω πολύ περισσότερα από τους πλούσιους αλαζόνες.
Το όνομά μου είναι Παλόμα. Είμαι 12 χρονών και μένω στην οδό Γκρενέλ 7 σε ένα αρχοντικό διαμέρισμα. Εντούτοις, παρά την καλοτυχία και τα πλούτη, από πολύ καιρό ξέρω ότι ο τελικός μου προορισμός είναι η γυάλα με τα ψάρια. Πως το γνωρίζω? Τυχαίνει να είμαι έξυπνη. Εξαιρετικά έξυπνη μάλιστα. Γι'αυτό έχω πάρει την αποφασή μου- στο τέλος της σχολικής χρονιάς, τη μέρα των γενεθλίων μου, στις 16 Ιουνίου, θ'αυτοκτονήσω.
Δύο ηρωίδες διαφορετικές μεταξύ τους, με κρυμμένους εσωτερικούς κόσμους και ανείπωτα μυστικά, που θα αποκαλυφθούν με την άφιξη του κυρίου Όζου, ενός καλλιεργημένου και πλούσιου Γιαπωνέζου"

Επειδή συνηθίζω να αγοράζω πολλά βιβλία και έπειτα να προσπαθώ να τα βάλω σε σειρά για να τα διαβάσω, το συγκεκριμένο το είχα στη βιβλιοθήκη μου από το 2007. Αποφάσισα λοιπόν, με δισταγμό ομολογώ, να το διαβάσω. Έχω μία περίεργη στάση απέναντι σε βιβλία που αναφέρονται σε πράους Γιαπωνέζους που καταλαβαίνουν τα πάντα και βοηθούν με την ηρεμία και την καλοσύνη τους- γι'αυτό και με δυσκολεύει και ο Μουρακάμι. Άλλαξα γνώμη. Η ιστορία είναι πολύ πρωτότυπη και σε κρατάει μέχρι το τέλος. Είναι από αυτά τα βιβλία που δεν τα αφήνεις μέχρι να τελειώσουν άρα είναι επιτυχημένο. Η ιστορία από τη μία πλευρά της θυρωρού, η οποία είναι τέρας γνώσεων αλλά το κρύβει επιμελώς γιατί έτσι έχει μάθει, και από την άλλη του δωδεκάχρονου κοριτσιού, που είναι πολύ μπροστά από την ηλικία της και πνίγεται στην ατέρμονη και στείρα πραγματικότητα και πως αυτές γίνονται δυναμική συνέργια με την εμφάνιση του Γιαπωνέζου, και αποκαλύπτονται οι μύχιες σκέψεις και τα βαθύτερα συναισθήματα, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πολύ διαφορετική. Είναι ένα βιβλίο συγκινητικό, που σου αφήνει σκέψεις και σε κάνει να θέλεις να διαβάσεις περισσότερο, να ασχοληθείς με πολλά πράγματα πέρα από την πεζή πραγματικότητα. Να το διαβάσετε και θα με θυμηθείτε. Κόντρα στις λιτές περιγραφές που κάνω συνήθως θέλω κλείνοντας να αντιγράψω ένα κείμενο για την τέχνη, όπως την αντιλαμβάνεται η Ρενέ η θυρωρός:

"Σε τι χρησιμεύει η Τέχνη; Στο να μας δημιουργεί μια φευγαλέα μα λαμπερή ψευδαίσθηση της καμέλιας, ανοίγοντας στο χρόνο μια συναισθηματική ρωγμή, που φαίνεται ακατανίκητη στη λογική του ζώου. Πως γεννιέται η Τέχνη; Προκύπτει από την ικανότητα του πνεύματος να σμιλεύει το αισθητηριακό πεδίο. Τι πραγματώνει η Τέχνη για μας; Μορφοποιεί και κάνει ορατά τα συναισθήματά μας κι έτσι τους βάζει μία σφραγίδα αιωνιότητας, εκείνη που έχουν όλα τα έργα, τα οποία, μέσω μιας συγκεκριμένης μορφής, ενσαρκώνουν την οικουμενικότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων.
Η σφραγίδα της αιωνιότητας... Ποιά απουσία υποδηλώνουν τούτα τα εδέσματα, οι κούπες, τα χαλιά και τα ποτήρια στην ψυχή μας; Πέρα από τα όρια του πίνακα, αναμφίβολα, το σάλο και την πλήξη της ζωής, τούτο τον αέναο και μάταιο εξουθενωτικό αγώνα ταχύτητος των σχεδίων. Αλλά, κάπου στα ενδότερα, την πληρότητα μιας αιωρούμενης στιγμής, που αρπάχτηκε από τον χρόνο της ανθρώπινης απληστίας. Η ανθρώπινη απληστία! Επιθυμούμε ακατάπαυστα κι αυτό μας εξιδανικεύει αι μας σκοτώνει. Η επιθυμία! Μας παρασέρνει και μας σταυρώνει, οδηγώντας μας κάθε μέρα στο πεδίο της μάχης, στο οποίο ηττηθήκαμε την προηγούμενη, αλλά που, κάτω από το ήλιο, μας φαίνεται και πάλι ένα πεδίο κατακτήσεων, και, ενώ αύριο πρόκειται να πεθάνουμε, μας κάνει να χτίζουμε αυτοκρατορίες προορισμένες να γίνουν σκόνη, λες και η γνώση που έχουμε για την επερχόμενη πτώση τπυς δεν επηρέασε καθόλου τη λαχτάρα μας να τις υψώσουμε τούτη εδώ τη στιγμή, φυσώντας εντός μας την ιδέα να θέλουμε ακόμα κι αυτό που δε μπορούμε να έχουμε και την αυγή μας ρίχνει πάνω στο διάσπαρτο με πτώματα χορτάρι, εφοδιάζοντάς μας ως το θάνατο με σχέδια, τα οποία μόλις περατωθούν αμέσως ξαναγεννιούνται. Μα είναι τόσο εξουθενωτικό να επιθυμείς αδιάκοπα... Έπειτα από λίγο προσδοκούμε μία απόλαυση χωρίς αναζήτηση, ονειρευόμαστε μία κατάσταση ευφορίας δίχως αρχή και τέλος, κατά την οποία η ομορφιά δε θα ήταν πλεόν σκοπός ούτε σχέδιο, αλλά η ίδια η μαρτυρία της φύσης μας. Η κατάσταση αυτή, είναι, λοιπόν, η Τέχνη. Γιατί τούτο το τραπέζι έπρεπε να το είχα στρώσει; (μιλάει για έναν πίνακα με ένα στρωμένο τραπέζι και πολλά εδέσματα). Αυτά τα εδέσματα πρέπει να τα εποφθαλμιώ για να τα δω; Κάπου αλλού, κάποιος θέλησε τούτο το γεύμα, φιλοδόξησε τούτη τη μεταλλική διαφάνεια και επεδίωξε την απόλαυση, να χαϊδεύει με τη γλώσσα του την απαλή αλμύρα ενός στρειδιού με λεμόνι. Χρειάστηκε αυτό το σχέδιο, χωμένο ανάμεσα σε εακτό άλλα, αναδεικνύοντας συνάμα χίλια άλλα, χρειάστηκε αυτή η πρόθεση προετοιμασίας και γευστικής απόλαυσης της πανδαισίας των κοχυλιών, αυτό το σχέδιο του άλλου, στ'αλήθεια, για να πάρει μορφή ο πίνακας.
Μα όταν κοιτάμε μία νεκρή φύση, όταν απολαμβάνουμε χωρίς να έχουμε επιδιώξει τούτη την ομορφιά, που κουβαλάει μαζί της την εξιδανικευμένη και ακίνητη μορφοποίηση των πραγμάτων, απολαμβάνουμε ότι δε χρειάστηκε να επιδιώξουμε, παρατηρούμε ό,τι δε χρειάστηκε να θελήσουμε, λατρεύουμε ό,τι δε χρειάστηκε να επιθυμήσουμε. Έτσι η νεκρή φύση, επειδή απεικονίζει μια ομορφιά που μιλάει στην επιθυμία μας, αλλά γεννήθηκε από την επιθυμία κάποιου άλλου, επειδή ταιριάζει στην απόλαυσή μας χωρίς να υπεισέρχεται σε κανένα από τα σχέδιά μας, επειδή μας δίνεται χωρίς να προσπαθήσουμε να την επιθυμήσουμε, ενσαρκώνει την πεμπτουσία της Τέχνης, αυτή τη βεβαιότητα του άχρονου. Στη βουβή σκηνή, στην οποία δεν υπάρχει ούτε ζωή ούτε κίνηση, ενσαρκώνεται ένας χρόνος που αποκλείει τα σχέδια, μια τελειότητα αρπαγμένη από τη διάρκεια και τη δική της αποκαμωμένη απληστία, μία απόλαυση χωρίς επιθυμία, κάποια ύπαρξη δίχως διάρκεια, μια ομορφιά χωρίς βούληση.

Γιατί η Τέχνη είναι η συγκίνηση χωρίς την επιθυμία.